امروزه اهمیت سیستم های اطفا حریق اتوماتیک ، در حفاظت از جان انسان ها و اموال آن ها بر کسی پوشیده نیست. آب یکی از بهترین عوامل اطفا حریق می باشد که به منظور کنترل و جلوگیری از گسترش آتش سوزی از طریق سرد نگه داشتن اطراف، دیواره ها و ستون ها استفاده می شود. آب با قابلیت هایش برای خاموش کردن آتش، به منزله ستون فقرات (پایه) صنعت اطفا حریق بوده و طی سال های متمادی این ماده به شکل های گوناگونی در زمینه اطفا مورد استفاده قرار گرفته است.
به طور کلی از جمله اجزای بسیار مهم در سیستم های اطفا حریق، شیرها می باشند که در خصوص نوع و نصب آنها باید دقت کافی را مبذول نمود لذا بر آن شدیم تا در این مقاله با شما کمی در خصوص چند مورد از انواع شیرهای مورد استفاده درسیستم های اطفا حریق اسپرینکلر صحبت کنیم و در خصوص تعدادی از آنها پاره ای توضیحات مفید به شما ارائه دهیم.
سیستم اطفا حریق اسپرینکلر اتوماتیک یکی از کارآمدترین، کم هزینه ترین و پرمصرف ترین سیستم های موجود حفاظت از حریق بوده که در مکان های صنعتی، تجاری و مسکونی کاربرد فراوان دارد. این سیستم دارای راندمان کاری بسیار بالا و هزینه نگهداری کم می باشد، به همین دلیل طبق استاندارد NFPA در انواع ریسکهای حریق با درنظر گرفتن ویژگی های که استاندارد مشخص نموده، کاربرد دارد ضمن اینکه کاربرد این سیستم ها محدودیتهای سایر سیستم های اطفا بخصوص گازی را ندارد و عامل اطفا آن آب بوده و به راحتی وبا هزینه کم همواره در دسترس می باشد.
شیرهای گوناگونی در صنعت اطفا حریق مورد استفاده قرار می گیرد از جمله شیر سیلابی، شیر دروازه ای،شیر پروانه ای، شیرهای توپی (ساچمه ای)، شیر زانویی و ... که هر کدام بسته به توانشان در محل خاصی بکارگیری می شوند لکن باید توجه داشت که تمامی اجزای اصلی مورد استفاده در سیستم های اطفا حریق اسپرینکلر میبایستی فهرست شده باشند، بدین معنی که دارای تاییدیه قابل قبول بوده و توسط آزمایشگاه های معتبر تست و پذیرفته شده باشند که شرکت های بیمه ای در زمان بررسی تجهیزات دقت ویژه ای به این امر دارند.
شیرهای مورد استفاده در سیستم های اطفا حریق اسپرینکلر
بطور کلی شیرهای مورد استفاده در سیستم های اطفا حریق اسپرینکلر به سه دسته کلی تقسیم می شوند:
1- شیرهای کنترل CONTROL VALVES
شیر کنترل، نوعی شیر صنعتی است که برای کنترل شدت جریان یا کنترل فشار سیال به کار می رود. شیرهای کنترل معمولا در پاسخ سیگنال به یک قطعه مستقل که ممکن است فلومتر یا دماسنج باشد، عمل می کند. با توجه به توان عملکرد اتوماتیک شیرهای کنترل، این نوع شیرها مجهز به عملگر هستند، در بعضی موارد از شیرهای ساچمه ای یا پروانه ای هم بدین منظور استفاده می شود.در سیستم اطفا حریق اسپرینکلر از شیرهای کنترل جهت باز و بسته کردن مسیر آب ورودی به سیستم استفاده می شود که برای جلوگیری از ضربه قوچ، این شیرها نباید در کمتر از 5 ثانیه بسته شوند.
2- شیر پروانه ای BUTTERFLY VALVE
همانطور که اشاره شد یکی از انواع شیر کنترل می باشد، این شیر با گردش یک چهارم دور، که در آن از یک دیسک دایره ای به عنوان عضو مسدود کننده استفاده شده است، در فرم استاندارد این شیرها،مبله شیر از دیسک (در راستای خط قطری) عبور کرده و گردش دیسک تقارن دارد، البته در طرح های پیچیده تر، میله شیر به صورت خارج از مرکز قرار گرفته است. در اغلب شیرهای پروانه ای، مقر نشیمنگاه از تفلون ساخته می شود.که هم با دوام و هم ارزان قیمت است و برای سیستم های حامل آب بسیار مناسب می باشد. عموما دارای شاخصی در قسمت فوقانی می باشد که نشان دهنده باز یا بسته بودن شیر می باشد که برای کنترل چشمی بسیار مفید است. این شیرها که بسیار هم پرکاربرد هم هستند،بدنه آنها معمولا به شکل ویفری یا قرص مانند است که بین دو فلنج متصل به لوله های ورودی و خروجی قرار گرفته و محکم می شود. یک مزیت مهم این طرح در آن است که پیچهای اتصال دهنده بین فلنج ها و شیر، همه تنش های کششی وارده از سیستم لوله کشی را تحمل کرده و بدنه شیر همیشه در حالت فشار قرار دارد، تنش فشاری موجود در شیر با تنش کششی که در داخل بدنه شیر و به واسطه وجود سیال تحت فشار ایجاد می شود،تا حدی خنثی خواهد شد. در بقیه انواع شیرها، بدنه شیر هم از طرف سیستم لوله کشی و هم بواسطه سیال تحت فشار داخل آنها، در معرض دو تنش کششی قرار دارد با توجه به اینکه قطعات فلزی، معمولا قابلیت بهتری نسبت به کشش دارند (تقریبا دو برابر) بدنه ویفری شیرهای پروانه ای از این جهت بر دیگر انواع شیرها برتری دارد. براساس استاندارد NFPA بر روی هر سیستم اطفا حریق اسپرینکلر حداقل یک شیر کنترل فهرست شده، نصب می شود مگر آنکه لوله تغذیه کننده سیستم اطفا حریق اسپرینکلر و شبکه آب شیلنگ های آتش نشانی (اطفا حریق دستی) مشترک باشد، آنگاه برای هر طبقه و بخش باید یک شیر کنترل نصب شود تا در هنگام انجام تعمیرات سیستم اطفا حریق اسپرینکلر ، خللی بر عملکرد شبکه آب آتشنشانی وارد نشود و به دلیل وجود نقص جزئی کل سیستم غیر فعال نگردد.
نکته مهم در آن خصوص این است که همواره باید توجه نمود که تمامی این شیرها میبایستی طوری نصب شوند که به راحتی قابل دسترس بوده و در مواقع لازم بتوان آنها را باز یا بسته کرد و توسط موانع احتمالی محوطه به آنها مسدود نگردد. همچنین شیرهای کنترل باید تحت نظارت باشند تا در صورت بسته شدن، پرسنل نگهداری و تعمیرات سریعا مطلع شده و موضوع را بررسی و مشکلات احتمالی را برطرف کنند.عموما با ارسال یک هشدار به تابلوی اعلام حریق این موضوع نمایان می شود.
3- چک ولو یا شیر یکطرفه CHECK VALVE
این شیرها طوری طراحی شده اند که اجازه عبور سیال را فقط در یک جهت می دهد و به هنگام عبور جریان در جهت مخالف بسته می شود. انواع شیرهای یکطرفه عبارتند از شیرهای یکطرفه لولایی ساده،شیر الاکلنگی،ویفری،ساچمه ای و پیستونی.
عملکرد شیرهای یکطرفه معمولا خودکار است، هر سیستم برای جداسازی اسپرینکلرها از منبع آب، به شیر یکطرفه نیاز دارد که اغلب روی رایزر نصب می شوند. براساس استاندارد به دلیل اینکه شیر یکطرفه جهت جداسازی منابع آب از سایر قسمت های سیستم به کار می رود، در صورت استفاده از دو یا چند منبع آب در سیستم، باید از شیرهای کنترل در هر دو سمت شیر یکطرفه استفاده نمود تا تعمیر یا آزمایش یکطرفه ها در عملکرد سیستم وارد نکند. از جمله اینها می توان به شیر یکطرفه لولایی ساده و شیر یکطرفه هشدار دهنده اشاره کرد.شیر یکطرفه هشدار دهنده در هنگام باز شدن و حرکت به سمت سیستم و فعال شدن، هشداری به افراد داخل محوطه در خصوص فعال شدن سیستم میدهد که می توان به صورت الکتریکی (به صدا درآمدن آژیر چراغ) و یا مکانیکی (به صدا درآمدن زنگ اخبار) و یا هر دوی آنها باشد.
4- سایر شیرهای مربوط به تریم بندی و اتصالات جانبی سیستم
از جمله مهم ترین این شیرها که در بخش های تخلیه و خط آلارم مکانیکی و ... به کار می رود،شیرهای ساچمه ای است، که گونه ای از شیرهای توپی دار هسنتد که عضو مسدود کننده یا توپی آنها به شکل کروی است. قابلیت کنترل شدت جریان در شیرهای ساچمه ای خیلی خوب است زیرا سطح مقطع عبور سیال از تقاطع سطح سوراخ دایره ای در ساچمه و سطح دایره ای مقر نشیمنگاهی ایجاد می شود، آب بندی در شیرهای ساچمه ای عالی بوده و جهت بسته شدن شیر تنها یک ربع گرد کافی است. این شیرها اغلب برای قطع و وصل جریان مناسب هستند و در بعضی موارد ار آنها برای کنترل شدت جریان سیال هم می توان استفاده کرد.
